Autorzy: Gérard Duvallet¹, Damien Morel²
Bolimuszka kleparka (Stomoxys calcitrans; Diptera: Muscidae) należy do najbardziej uciążliwych i szkodliwych owadów w hodowli zwierząt gospodarskich. Jej obecność przekłada się bezpośrednio na pogorszenie dobrostanu zwierząt oraz obniżenie wydajności produkcji. Według szacunków, w samej Francji straty ekonomiczne spowodowane przez inwazje gatunków Stomoxys i Haematobia przekraczają 400 milionów euro rocznie (Blanc-Debrunne, 2019).
Realne straty w produkcji zwierzęcej
Skutki inwazji much są dobrze udokumentowane. W przypadku krów mlecznych, mogą one prowadzić do spadku produkcji mleka od 42 do nawet 299 kg na krowę rocznie (Taylor, 2012). Cielęta hodowane na wolnym powietrzu, nawet przy stosunkowo niskim nasileniu much, mogą tracić do 16,8 kg masy ciała w porównaniu z rówieśnikami przebywającymi w wewnętrznych kojcach (Campbell, 2001). Powyższe dane jednoznacznie wskazują, że muchy są poważnym czynnikiem obniżającym rentowność produkcji zwierzęcej.
Wyczerpanie skuteczności środków owadobójczych
Przez dziesięciolecia podstawowym narzędziem walki z muchami były środki owadobójcze. Ich nadmierne, intensywne i długotrwałe stosowanie przyczyniło się do wytworzenia odporności na środki chemiczne przez uciążliwe muchy. Warto dodać, iż środki te wykazują negatywny wpływ na pożyteczne owady i bioróżnorodność w gospodarstwach. Pozostałości chemicznych insektycydów mogą być obecne w oborniku, wykorzystywanym często jako nawóz organiczny. Mimo rozproszenia pozostałości chemiczne mogą przez dłuższy czas utrzymywać się w glebie lub przenikać do rośliny.
Zintegrowane podejście – zauważalne zmiany
Wychodząc naprzeciw wyzwaniom w hodowli zwierząt opracowano strategię zintegrowaną, łączącą mechaniczne odławianie z biologiczną kontrolą rozwoju uciążliwych much. Początkowo stosowano pułapki inspirowane konstrukcją Vavoua, które miały na celu eliminację dorosłych osobników. Równolegle wprowadzono naturalnych wrogów much:
- Pasożytnicze błonkówki z rodziny Pteromalidae, zwalczające poczwarki much.
- Drapieżne roztocza z rodziny Macrochelidae, żywiące się jajami i larwami much.
Biologiczna kontrola jako główna strategia
Podczas odławiania uciążliwych much zauważono, że w pułapkach znajdują się również inne owady. Jednocześnie osiągnięto bardzo dobre wyniki w biologicznej kontroli populacji much, dlatego skupiono się na tej metodzie.
Wdrożenie programu biologicznej kontroli — polegającego na regularnym uwalnianiu pasożytniczych błonkówek — przyniosło bardzo dobre efekty w gospodarstwach w Hiszpanii i Holandii. Zaobserwowano znaczną poprawę dobrostanu zwierząt oraz wyraźny wzrost liczby spasożytowanych poczwarek w miejscach rozrodu much. Wyniki te jednoznacznie potwierdzają wysoką skuteczność biologicznych metod zwalczania gatunku Stomoxys oraz innych much występujących w hodowli zwierząt.
Wnioski i perspektywy
Biologiczna kontrola populacji much występujących w hodowli zwierząt stanowi skuteczną, bezpieczną i zrównoważoną alternatywę dla chemicznych środków owadobójczych. W dobie rosnącej świadomości ekologicznej i konieczności ochrony bioróżnorodności, naturalne metody zwalczania szkodników zyskują coraz większe znaczenie. Ich wdrożenie nie tylko chroni środowisko, ale również poprawia dobrostan zwierząt i opłacalność produkcji.